SIRKET YÖNETIMLERINDE KALITE DEGER KRITERLERI,
DÜNYA EKONOMISINDE MENEJMEN-KOLAPSI
Dr. Müh. H. Özden
ozden@eng.ege.edu.tr

Günümüzün siyasi ve serbest piyasa ekonomik sartlarında mal ve hizmet üretimine dayalı bir firmanın kurulmasının hayli güç oldugu bilinmektedir. Kurulmus fırmanın serbest piyasada zarar etmeden, uzun yıllar üretimine devam etmesi daha da zordur. Kurulu bir firmanın serbest piyasadaki sürekliligi, basarısı pek çok faktöre baglıdır. Örnegin: satılabılir mal ve hizmet üretimi; pazar, müsteri potansiyeli; mevcut infrastrucktur; ticari ve is ahlakı; üretici ile tüketici arasındakı güven unsuru; ülke ve dünya konjoktörü; teknoloji kullanımı; ürün, hizmet iyilestirmeleri; yeni çekici ürün versiyonlari; bu yöndeki bilimsel arastırmalar, ARGE-Calısmaları; yaratıcılık; yeni fikirler; ana kapital mıktarı, dıs finansman oranı ve türü;mevcut devlet yasa ve yönetmelikler; sirket yönetimi; ... Önemli faktörler olarak sıralanabılır. Bu faktörlerin önem sırası ve bir degerlendirme tablosundaki agırlıkları firmadan firmaya degisebilmektedir. Dünyada oldugu gibi Türkiye'de de bir sirketin rekabet gücünü ve existens ömrünü belirleyen en önemli kriterler; - sirketin yönetim kalitesi, - ARGE-kalitesi, yaratıcılık ve - optimal teknoloji kullanımı dır, ve tüm firmalar için de geçerlidir. Uluslararası alanda ise ucuz, sürekli ve kaliteli hammade ve enerji girdileridir!

Çok sayıda firmalar bilhasa aile sirketleri, yönetimlerini kuvetlendirmek, ileride açik vermemek gayretiyle tasaron danısmanlardan, menejmenlerden destek almaktadırlar. Sirket krizlerinde firmalar yönetimlerini tamamen tasaron menejmen firmalarına devrederek mucizevi faydalar beklemektedirler. Tasaron yönetim fırmaların kısa bir süre için geçici bir basarı saglanmalari mümkündür. Son on yil içerisinde yönetim danısmanlık sirketlerinin sayısında ve büyüklüklerinde asırı bir artıs gözlenmektedir. Bunun paralelinde sebep oldukları iflasların, suistimallerin sayısindakı artıslar ise göz ardı edilmektedir ve bugüne dek ciddi bir sekilde arastırılmamıstır. Batı Avrupa Ülkelerinde, Örnegin Almanya'nın dünyaca ünlü ve tarihi çok sayıdakı aile sirketleri büyük kamu sanayi kurulusları menejmen yönetim hataları ve suistimalleri ile piyasadan tamamen yok olmuslardır.
2002 yılınnda yasanan ekonomik krizler, (sıkıntılar; ödeme gücsüzlügü, sirket iflasları; yükselen issizlik oranları) menejmen yönetimlerinden de kaynaklandıgı iddialari kulak arkası edilmemelidir. Cicili bicili, lüks takım elbiseli, kıravatlı ve çok yüksek maaslı menejer takımlarının unuttugu; bir sirketin yönetiminin birden fazla birimden olusan bir bütün oldugudur. Ve bu bütün içerisnde üretime katkıda bulunan tüm birimlerinin agırlıklarına göre yönetime istiraki dikkate alınması bir zarurettir. Yeni, genç fikirler kadar bu fikirlerin uygulanabilirligi ve bilhassa tecrübe de büyük önem tasımaktadır. Sirket yönetimlerinde alınan idari kararlar sadece firma sahibini veya sahiplerini, finansman istirakcilerini ilgilendirdigi gibi tüm çalısanları ve çevre insanlarınıda, devlet kurumlarınıda ilgilendirmektedir. Cicili bicili koyu takım elbiseli, kravatlı menejmen görünümlü bir takım havalı insanlara, bunların teorik ve keyfi-varsayım bilgilerine sirket, firma yönetiminin terkedilmesi en büyük yönetim yanılgıdır ve ahmaklıktır. Esas yöneticiler kendi sirketin, kendi firmanın bünyesinden çıkarılmalıdir, bir zaman birim icerisinde yetistirilmelidir. Diger öenmli bir husus ise, sirket yönetimlerinin özerkliligine ve sürekli yenilenmesine özen gösterilmelidir.

Sirket yönetimlerinde önemli ve marifet olan; verimli çalısmayan, zarar eden birimi, birimleri veya sirketi, firmayi kalıcı karlı hale getirebilmektedir. Zarar eden üretim birimi, birimlerini, firma veya sirketleri kapatmak, üretimi uzun süre kısmak, çalısanların bir kısmını veya tamamıni süreli veya süresiz isten çıkarmak, gereksiz ve yanlıs yerlerde asiri tasarrufa gitmek çözüm olarak kabul edilemez. Bu basit klasik ve demode olmus önlemlere bel baglamak diger beüyük yanılgıdır. Esasında, pek çok sirket, aynı sekilde ticari kurulus en büyük tasarufu menejmen ücretlerinden gerçeklestirebilir. Buradan elde edilecek önemli kaynagın fiili üretime kaydırılması,ARGE-Calısmalarına aktarılması, bir kısmının düsük ücretli elemanlara yansıtılmasi sirketin gücünü saglamlastıracaktır, calısanlarınin motovasyonunu artıracaktır. Direkt üretimde calısan insanların iyi, yüksek motivasyonu sirketin basarısıni belirleyen önemli kriterlerden biridir. Geçici, göstermelik, aldatmaca sınırlı klasik demode olmus yönetimsel tetbirler yerine kalıcı reel tetbirler üzerinde çözümler gelistirilmelidir.

Bu çalısmada sirket yönetimlerinin serbest piyasadaki rekabet gücüne, existens ömrüne olan etkileri üzerinde kısa durulmaktadır, Yönetim kalitesinin sayısal bir kıstas degerini belirleyen bir degerlendirme tablosu, kriterler tartısmaga sunulmaktadır. Ve Tasaron menejmen yönetimlerin, (kiralık-yönetimlerin) sebep oldukları ve olabilecekleri iflaslar ve suistimaller üzerine dikkat çekilmektedir. (TU Berlin, 10. 2002)

I