EKOSİSTEM DENGESİNE UYUMLU DENİZ KIYI DOLGU TEKNİKLERİ

H. ÖZDEN

Dr. Müh. , Mak. Müh. Böl., Ege Üniversitesi

ÖZET

Deniz kıyıların topraksı hafriyatla, çöplerle v.b. artıklarla gelişigüzel doldurulması ve deniz ürünlerinin, balıkların aşırı avlanması denizlerdeki ekosistemini olumsuz etkilemektedir. Topraksı hafriyatla yapılan deniz kıyı dolguları; denizdeki canlıları, balıkları, bitkileri, yosunları, mikroorganizmaları katletmektedir. Deniz suyunun kendi kendini yenileme, tazeleme, devşirme mekanizmalarını harap etmektedir. Deniz kıyıların doğal güzelliği de tahrip etmektedir. Maalesef kıyı yerel yönetimlerin birçoğu dolgu işlemiyle denize verdikleri zararın bilincinde değillerdir. Deniz kıyısının doldurulması zorunlu ise, dolgu projesi çevreye, bilhassa deniz içindeki canlılara ve bitkilere en az zarar verecek ve deniz kıyısındaki su akıntılarını engellemeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Ve deniz kıyı dolgu projenin usulüne göre uygulandığı kontrol edilmelidir.

Deniz kıyısının ekosistemine en az zarar verebilecek kıyı dolgu teknikleri bu çalışmada, taslak çizimlerle tartışmağa sunulmaktadır. Dolgu işlemlerinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar sıralanmaktadır. Deniz kirliliğine, bilhassa liman içi deniz suyu kirliliğine dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Ekosistem, deniz kirliliği, kıyı dolgu teknikleri, toprak-çöp hafriyat, Atıklar, Su akıntısı,

1. Giriş

Denizlerimizin fosseptik çukuru ve çöplük deposuna dönüştürülmesi yetmiyormuş gibi kıyılarımızın, bilhassa liman içi ve turistik kıyıların gelişi güzel ticari amaçlı doldurulması büyük bir sorumsuzluk göstergesidir. Ege Denizinde İzmir, Cunda-Ayvalık limanlarında ve Güllük-Bodrum koyunda (Şekil 1) gözlenen deniz kirlenmesine, kıyı tahribatına ait örnekler Şekil 2 ve Şekil 3 gösterilmektedir. Benzeri kirlilikler ve kıyı tahribatları dünyanın birçok deniz ve göl kıyılarında rastlamaktadır. Günümüzde hala liman denizi kıyılarımız topraksı hafriyatla, çöp artıkları ile doldurulmasına, denizin katliamına seyirci kalınmaktadır. Deniz kıyıları gelişigüzel doldurularak yollar genişletiliyor, park gibi yeşil sahalar açılıyor, dalgakıranlar, barınaklar, dalyanlar, küt iskeleler, beton rıhtımlar inşa ediliyor.

(Muğla'nın Güllük körfezindeki Pina yarımadasında ormandan 85 dönüm arazi kiralayarak önce çam ağaçlarını kesen, ardından otel inşaatında çıkan hafriyatı Pina yarımadası etrafına ve Çomça koyuna kaçak ve izinsiz olarak dökülerek, iskele, mendirek, liman ve dolgu çalışmaların görüntüleri gazete haberlerinden Şekil 2 de gösterilmektedir. İşin ilginç yani, denizin, doğal sahilin ve ormanlık arazisinin ve de ağaçların katledilmesi devletin izniyle gerçekleşmektedir. Türkiye’de bu tür etik dışı, yasa dışı ve karanlık islerin nasıl yürütüldüğünü birçoklarımız biliyordur. İzin verme, onaylama, ses çıkarmama, görmemezlikten gelme, haberim olmamam, bilgim ve inisiyatifim dışında be benzeri bahaneler genelde maddi ve manevi karşılıkla, diğer adıyla rüşvetle, yeni adıyla ödüllendirme ile olmaktadır. Firma yetkililerde maddi acıdan bu kişileri ödüllendirmiştir. Belli kişilerde bunun altında kalmamak için Firmayı üstün ülke hizmetleri karşılığında bir devlet ödülü ile plaketle kamuoyunda onurlandırmaktadır. Böyle rezalet ancak demokratik olmayan patlıcan cumhuriyetlerinde görülmektedir. Devlet yönetiminde bu kör zihniyet devam ettikçe, vatandaş ile ilgili sivil örgütler ses çıkarmadıkça ekosistem dengesi tekrar düzelmeyecek şekilde harap olmağa devam edecektir. Duyarlı vatandaşlar bu zihniyeti ileride bu tesisleri kullanmayarak, boykot ederek tepkilerini göstermelidirler.)

Denizin doldurulmasıyla açılan parklarda, kordon boylarında, rıhtımlarda bırakın oturup dinlenmeyi, güneşlenmeyi veya yüzmeyi; denizden yayılan pis kokudan insan nefes alamıyor! İzmir Limanı, Bostanlı sahiline 200 m yakın, bulunan evimde, sıcak yaz gecelerinden denizden yayılan pis lağımsı koku, bilhassa denizden karaya doğru esen hafif rüzgarlarda çekilmez olmaktadır. Deniz suyuna yayılan lağım artıkları, çöp yığınları Şekil 3. ve iğrenç rengi nedeniyle bırakın balık avlamayı, denize bile bakılamıyor, Yemyeşil sağlıklı yosunların yerini tiksindirici sümüksü mikroplu yosunlar almıştır. Deniz dibindeki altın sarısı kumlukların yerini laspa, ( pis kokulu çamurumsu, bataksı zemin), poşetler, plastik malzemeler kaplamıştır. Deniz içindeki balık çeşitlerinin birçoğu yok olmuştur. Deniz kirliğinin bu denli boyutlara ulaşmasının nedenlerinden biri de, denizin gelişigüzel doldurulmasıdır. Dolgular, kıyının doğal yapısını bozmakla kalmamakta; denizin kendi kendini yenileme ve temizleme doğal mekanizmasını tahribat etmektedir!

Kıyı yerel yönetimler denizi dolduracaklarına, ta denizin dibine suyun içine kadar olan yapılaşmayı önlesinler. Denizi doldurarak yeşil saha açacaklarına ve bu yeşil sahalar üzerine gelişigüzel kamu binalarla, büfelerle, cay-kahve, düğün salonları ve gazinoları ile yeniden dolduracaklarına kaynaklarını ve enerjilerini merkezi arıtma tesislerinin yapımlarına, içme suyu ve ulaşım gibi hizmetlerde harcasınlar. Örneğin; İzmir belediyesi liman suyunun temizlenmesi için uzun yıllardan beri ipe sapa gelmez büyük yatırımlarda bulunurken, Deniz eko sistemini berbat ediyor. İzmir Limanı deniz suyunu denize akan derelerle, kanalizasyonlarla, denize direk ve dolaylı olarak dökülen süprüntü çöplerle kirletilmeğe devam ediliyor. (Şekil 3) çöplerle dolu Bostanlı ve Bayraklı ve Alsancak sahil kıyısındaki görüntüler bu görüşü doğruluyor!) İzmir Körfezinde doğal kıyı akıntısını olumsuz etkileyen kıyı yapılaşmalarına hala izin veriliyor. Kıyının yenilenme, temizlenme doğal mekanizmasını kıyı dolguları ile ve kıyılardaki midye, salyangoz, böcek, bitki v.b. aşırı derecede denizden toplanması, ile çökeltiyor yani cansızlaştırıyor. Gözlemlerime göre İzmir liman suyu her geçen gün daha da kirleniyor, hala leş gibi kokuyor, lağımlaşıyor, zehirleniyor. Şekil 3 ve Şekil 4 deki görüntüler bu acı gerçeği gözler önüne seriyor. Dere kenarı yatağından fotoğraf (Şekil. 4) ve, Video çekimin, dayanılmaz pis bir koku içerisinde gerçekleşmiştir. O çok pahalı diş kaynaklı projelerde beklenileni vermemiştir. Çok basit ve ucuz önlemlerle, yatırımlarla İzmir limanı temiz kalabilirdi. Lağım sularının denize direk akmasını yapay göletlerle önlemeleri yeterliydi. Dere yatakları genişletilerek ve derinleştirilerek ve çevresi çok amaçlı yeşil alan, park haline çevrilmeliydi. Bu gibi ekonomik ve yapımı kolay önlemlerle İzmir, Bayraklı çevresinden yayılan pis kokular giderilebilinirdi. Ve İzmir Liman deniz dibi bu denli kirlenmezdi. İzmir`in yasam kalitesi bu tip ağaçlı parklı, , içinde sandal ve gemilerin yüzdüğü kanallarla, göletlerle bir hayli artırılırdı. Bu göletlerden yer altı suları içinde bir rezerv olarak faydalanılırdı. İzmir Limanın temizlenmesi, temiz tutulması için ipe sapa gelmez yurt içi ve yurt dişi projelerle dünyanın parası boşuna harcandı. Sadece belli kişiler bu projelerle ihya olduğu söylenmektedir.

Tipik diğer bir örneğe burada kısa değinmek istiyorum: Ayvalık belediyesi uzun yıllardan beri gelişi güzel çöpleri, hafriyatları denize dökerek yer kazanmaktadır, yeşil sahalar, parklar açmaktadır. Buna karşın denizden yayılan ve her geçen yıl artan pis kokuya karşın hiç bir önlem almıyor. Yazlıklardan lağım sularını, konut artıklarını vidanjörlerle toplayarak konutlara 100 m ile 200 m ilerideki tenha derelere, zeytinliklere veya çamlıklara boşaltmaktadır. Bu suların bir kısmının yeraltı sularına ve denize ulaştığının farkına varamayacak kadar sorumsuzlar! Cunda'da bugün Osmanlılardan kalma şifalı eski çeşmelerden, (Paterica-ekşi çeşme) vidanjörlerin boşalttığı köpüklü lağım suları akmaktadır! Diğer bir sorumsuzluk örneği ise; vidanjörlerin toplanan atık sular tenha saatlerde bir midye çiftliğine 100 m yakınına, duba boğazının poyraz tarafında boşaltılıyor. Ayvalık limanı da, (yat limanına yakin sahil şeridinde) denizden dayanılmaz pis, lağımsı koku yayılmağa ta 10 seneden beri devam etmektedir. Bu kokunun keskinliği son iki yıldır hayli artmıştır.

2. Deniz Suyunun Kirlenme Nedenleri

Deniz suyunun kirlenmesinin, denizdeki bir çok bitkinin, canlının yok olmasının bir çok nedenleri vardır:

· Her türlü çöpün, topraksı hafriyatın denize direkt veya dolaylı denize dökülmeleri,

· Lağım, kanalizasyonların kirli sularının yıllardan beri arıtılmadan denize akıtılmaları,

· Zehirli, boğucu, çöktürücü, renklendirici sanayi artıkların denize yayılmaları,

· Derde yataklarının dezenfekte edilmesi daha sonra bu zehirli ilaçların deniz suyuna karışması (Şekil 4)

· Lağım çukurlarına biriktirilen konut artıklarının, bilhassa asitli, fosfatlı temizlik malzemelerinin, deterjanlı suların, yanmış yağ artıklarının direkt veya dolaylı denize boşaltılmaları,

· Dere yataklarında su birikintilerinde bilhassa sıcak yağışsız mevsimlerde oluşan mikrop, bakterilerin çoğalarak denize karışmaları, deniz deki canlı ve bitkilere bulaşmaları. (Yapılan bir araştırmada İzmir limanı içersinden avlanan balıkların etinde ve barsaklarında insan sağlığını tehdit eden kanserojen kalıntıları, bakteriler bulunmuştur, bu bulgular İzmir limanın lağım çukuruna dönüştürüldüğünün diğer bir delilidir.!)

· Deniz kıyılarının doğal yapısının betonlaştırılarak tahribat edilmesi,

· Deniz suyunun doğal devir-daimi, akıntıların gelişigüzel dolgu, barınak, dalgakıran, marina, kütiskele, dalyan, gibi yapılarla engellenmesi veya olumsuz yöne çevrilmesi,

· Tırol, trata gibi kıyıların deniz dibini tarayarak harap eden ağ avlama yöntemlerin yıllardan beri sürmesi,

· Kıyılarda ışık destekli sürüklenmeli germeli ağ balık avlama yönteminin yoğunlaşması, (aşırı avlanma)

· Deniz diplerinden, kayalık ve taşlıklardan midye, salyangoz, deniz patlıcanı, yıldız, kara diken, yosun, karides, mamun, (kabuklu kabuksuz deniz böcekleri, kurtları) gibi mamullerin yıllardan beri aşırı toplanması,

· İnşaatlar için sahillerden, koylardan ve deniz dibinden kum, çakıl, taş toplanması,

· Sahillerdeki kumlukların aşırı kullanılması, taşıtların kumlukların üzerinde dolaşmaları,

· Tekne, motor, yat, sandal gibi deniz taşıtlarındaki hızlı artış. Sinte, yakıtlı, yağlı tekne içi sularının limanlarda, koylarda denize boşaltılması.(Denizde suyun üstünde yayılan yağın, yakıtın bir çok bitkinin ve canlının besin kaynağı olan platkon, yakamoz gibi mikro organizmaları, yok etmektedir. )

· Teknelerin, gemilerin sualtlarının zehirli boyalarla kaplanması,

· Katil yosunların, atırgana gibi zehirli mikroorganizmaların deniz taşıtları ile denizlerde yayılmaları

3. Kıyı Dolgusunun Denize Olan Zararları

Kıyı dolgusunun her türlü hafriyat, toprak ve çöp artıkları dökülerek gelişigüzel, ciddiyetsiz yapılması ve yapımın üzün sürmesi halinde ortaya çıkan zararlar:

· Topraksı hafriyatın Şekil 2 ve çöplerin rüzgar, akıntı, dalga gibi etkenlerle denizin derinliklerine yayılmaktadır, zamanla denizin dibine çökmektedirler, bir kısmı ise karşı sahillerde tekrar karaya vurmaktadırlar. (Günümüzde deniz kıyıları, alışveriş poşetlerinden, bira, kola kutularından, plastik kaplardan, şişelerden geçilmiyor, (Şekil 3). Mağazalarda, marketlerde alışveriş poşetlerinin kullanılmasına sınırlandırma getirilmelidir. Marketlerde poşet satışından elde edilecek gelirin bir kısmı veya tamamı denizlerin. Limanların temizliğinde kullanılabilir. Diğer taraftan gereksiz poşet kulalımı önlenmiş olacaktır.)

· Topraksı çöplü dolgunun suda eriyerek yayılması sonucu su bulanmaktadır. Çamurlu su içindeki katıklar zamanla denizin dibine çökelmektedir. Suya karışan toprak ve denizin dibinde çamur seklinde çöken tabaka canlıların, bitki örtüsünün, mikro organizmaların ve balık yavrularının oksijensizlikten telef olmalarına neden olabilmektedir. Diğer yönden yosun gibi bitki örtülerin üzerini kaplayarak bir çok balık türünün besin kaynaklarını yok etmektedir.

· Kıyıların betonlaştırılarak suyun kendi kendini temizleme (arıtma tesisi) mekanizması tahrip edilmektedir. Kumluk, taşlık gerekse de kayalık kıyılar birer canlı arıtma tesisi gibi çalışan bir çok mikro organizmaları, deniz canlıları ve yosunları barındırmaktadır. Kıyıların doldurulmasıyla ilk önce bunlar katledilmektedir daha sonra bunların yerine geçeceklerin yaşam ortamı da yok edilmektedir. Doğal kıyılarda barınabilen sağlıklı yosunlar, mikroorganizmalar, midyeler, kara dikenler, deniz patlıcanları, salyangozlar, yengeçler, deniz yıldızları, mamunlar (deniz böcekleri), karidesler v.d. suyun temizlenmesinde önemli rol oynadıkları bilinmektedir. Ayrıca bunlar bir çok balık türünün birer besin kaynağı olduğu da unutulmamalıdır.

· Plansız dolgu yapımları ile deniz suyunun akıntısı engellenmekte veya olumsuz bir yöne doğru yönlendirilmektedir. Deniz suyunun doğal devir-daiminin bozulası ile su kendi kendini tazeleme, yenileme işlevini sürdürememektedir. Suya karışan artıklar akıntı vasıtasıyla acık denizlere taşınamamakta, suyun dibine bir örtü şeklinde çökelerek birikmektedirler. Buraları zamanla bir nevi mikrop yuvasına dönüşmektedir, çevreye yayılmaktadır! Bunu en güzel örneği İzmir Limanında ve İstanbul Haliçte görülmektedir.

Dolguların, Kordonların diğer bir olumsuz yanı ise, kıyını doğal güzelliğini yok ederken kıyılarda ki canlı arıtma tesislerinin yaşam ortamı da ortadan kaldırmaktadır. Genelde kıyılara en az 50 m ye kadar normal yapılaşmaya izin verilmemeliydi. Bu kural yeni yerleşim kıyı yerlerinde gelecek nesiller için uygulanmalıdır. Deniz kıyıları her kesin kullanımına doğa tahrip edilmeden açık tutulmalıdır.

4. Deniz Suyunun Kirlenmesine Karşın Alınacak Bazı Önlemler

1. Zehirli, boğucu, renklendirici, mikroplu fabrika atıklarının merkezi arıtma ve dinlendirme tesislerinden sonra denize ulaşmalarını sağlamak. Organize sanayi sitelerinde, bölgelerinde merkezi arıtma tesislerin yapımının faaliyetini şart koşmak Büyük kapasiteli atık üreten fabrikalarda ön amaçlı arıtma tesislerin mevcudiyeti aranmalıdır.

2. Küçük büyük yerleşim birimlerin kanalizasyona bağlanması ve atıkların merkezi arıtma tesislerinde zararlı bileşenler arındırılması ve yapay göletlerde dinlendirildikten sonra sulamaya veya akarsulara, denize akıtılmaları.

3. Akarsu, (dere, ırmak, nehir..) ve deniz kenarlarına her türlü hafriyatın. Çöpün, artığın dökülmesinin önüne geçmek. Her nedense Türkiye’de yaz aylarında genellikle kuruyan dere, ırmak, çay gibi akarsuların kıyıları, içleri çöplükle, her türlü pisliklerle, zehirli maddelerle doldurulmaktadır. Yaz mevsiminden sonra ilk yağan küvetli yağmurla karadaki çöpler, pislikler, zararlı ve zehirli maddeler denize dökülmektedir. Sekil 3. Parça resim III.1 de yağmurdan sonra İzmir Limanı bütününde deniz üstünde yüzen çöplükler görülmektedir.

4. Akarsuların denize dökülmeden evvel yapay göletlerden geçirilmeleri, dinlendirilmeleri.. süzgeç- bariyerlerden geçirilmelerini sağlamak

5. Liman içlerinde ve sığ sularda balık avlanmasını belli bir süre yasaklamak,

6. Kıyılara on mil kala balık avlanmasını kontrol etmek, sadece olta balıkçılığına örneğin, parağata izin vermek, Bu alan içerisinde sabit dikey ağlarla ve hareketli ağlarla örneğin, tırata, tırol ve gırgır gibi deniz dibini taraklayan balık avlama metotlarının yasaklanması,…

7. Bilhassa liman içlerinden deniz diplerinden karadiken, mideye, yosun gibi deniz ürünlerin toplanılmasını yasaklamak,

8. Deniz kıyılarının doğal yapısının korunmasına özen göstermek. Deniz su kenarından 50 m’ye kadar yapılaşmaya (konut, yazlık, otel v.b.) izin vermemek.

9. Denizin devir daimini aksatacak dalyan , kordon, kütiskele, barınak, dalgakıran, balık, midye çiftlikleri gibi yapılara (Bilhassa liman içlerinde, boğazlarda) izin vermemek Kumsalların her türlü araç trafiğine kapalı tutulması.

10. Zaruri dolgularda çevreye en az zarar verecek şekilde yapılması,

11. Deniz kenarlarından ve deniz diplerinden inşaatlar için kum, çakıl, taş toplanmasına izin vermemek.

12. Deniz suyuna dik inen beton kordon duvarları yerine, su seviyesine kadar iri ufaklı topraksız kaya parçaların dökülmesi,

13. Deniz uyunun devir daimini destekleyecek kanalların açılması. (Örneğin İzmir Limanında Bayraklı önlerinden denizin dibinde 2 –3 m genişliğinde, 2 m. derinliğinde tarak gemileri ile açılacak kanallar ve veya deniz dibine döşenecek borularla pis suyun acık denizlere taşınmasını kolaylaştıracaktır. Ayrıca açıktan temiz suyun liman girmesine de katkı sağlayacaktır.

14. Denize acılan derelerde, deniz kıyısına yakın yerlerde tağarların açılması, (küçük kapasiteli pis, katıklı su dinlendirme havuzları, göletler Şekil 5)

15. Halk yazılı ve görsel basınla konunun ehemmiyeti acısından bilgilendirilmelidir. Temiz çevre bilinci aşılanmalıdır. (Örneğin hanımların daha az sıklıkta çamaşır yıkamaları, daha az deterjan temizlik malzemeleri kullanmaları, gereğinden fazla poşet almamaları, Ağır atıkların, çöplerin, hafriyatın dere kenarlarına veya denize gizli dökülmemesi, kızartma yağlarının tuvalete dökülmemesi, Tamirhanelerde motor, fren yanık yağlarının kanalizasyona, dere kıyıların tenha yerlere boşaltılmaması gibi uyarılar. Evsel ve sanayi atik yaglarin haftanin belli günlerinde ücret karşılığında toplanması bu toplanan yağların rafine edilerek yakit olarak kullanimlasi gibi projelere destek vermek )

16. Çevreyi kirletenlerin takibi, tespiti ve caydırıcı hapis ve para cezaların uygulanması,…

5. Deniz Kıyılarında Dolgu Teknikleri

5.1 Amaç;

· Kıyının doğal yapısı en az zarar görecek şekilde uygulanması,

· Deniz suyunun kendi kendini temizleme ve yenileme mekanizmaların tahribat edilmeyecek veya en az tahribata uğrayacak şekilde biçimlendirilmesi, projelendirilmesi,

· Deniz suyunun ve deniz dibinin dolgu malzemeleriyle zarar görmemesine, kirlenmemesine özen göstermek.

5.2 Dolgu tipleri;

Dolgu teknikleri; kabataslak çizimlerle (Şekil 6 ile Şekil 13) verilmektedir. Dolgu teknikleri deniz kıyısının derinliğine, kıyının doğal yapısına göre ve doldurulacak alanın genişliğine ve amaca göre belirlenir

- Topraksız hafriyat;

Fazla derin olmayan kıyılarda ve geniş alanlı dolgu işlemine topraksız iri, büyük kaya parçaların denize dökülmesi ile başlanır. Su seviyesinin biraz üzerine çıkıldıktan sonra aralar küçük taş parçaları ve çakılla doldurulur. Daha sonra topraksı hafriyat ve-veya beton yayılır. (Şekil 6)

- Karışık hafriyat;

Diğer bir dolgu işlemi sığ kıyıların topraksı hafriyatla doldurulması işlevinde toprağın çamurun denize yayılmasını önlemek amacıyla dolgu alanı bir setle önceden çevrilir. Ondan sonra karışık hafriyatın denize dökülmesine devam edilir. (Şekil 7) Sığ sularda setin kurulmasında farklı olanaklar vardır. Küt iskele, (Şekil 10) mendirek şeklinde deniz A yöntemindeki gibi doldurulur. Kalan iç kısma karışık hafriyatla dökülür. Bu yöntemde geniş alanlı sığ sulardaki dolgulara elverişlidir.

- Beton iskele;

Bu yöntem daha çok dar ve sınırlı alanlı örneğin, derin sahil kenarında araç, yaya trafiğine yer kazandırmak veya otopark yeri açmak için uygulanabilir, (Derin, dar ve uzun dolgu). Çakılan çelik-beton kazıklar üzerine yerleştirilen yatay çelik beton kirişler üzerine beton ve asfalt dökülerek gerçekleştirilir. (Şekil 8, Şekil 11, Şekil 12.

- Yarı Batık Dolgular,

yöntem daha çok iskele , dalgakıran, mendirek, dalyan gibi deniz yapıtlarında bir alternatif olarak değerlendirilmektedir. İki veya daha fazla gövdeli akonvansiyonel bir gemi tipinden ibarettir. (Şekil 9) yüzer dolgunun ana gövdeleri ve yapımı şematik şekilde gösterilmektedir. (“ yarı batık yüzer dinlenme tesisleri” adlı bir çalışmamda konu hakkında detaylı bilgiler verilmektedir)

- Borusal Beton Kanallı Dolgular,

Dalyan, barınak, dalgakıran, kütiskele vb. dolgu yapımlarında suyun devir daimini sağlayacak önlemlerin alınması. Örneğin, borusal beton kanalların deniz dibine yerleştirilmesi gibi basit önlemler suyun temiz kalmasına, tazelenmesine katkı sağlar. Şekil 10, Şekil 11

5.3 Dolgu İşlevinde Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar ;

1. Gelik deniz su seviyesinin üzerine kadar dolgu malzemesinin topraksız iri , büyük kaya parçalarından seçilmesi

2. Su seviyesi üstündeki iri kaya parçaların arasına topraksız taşların, çakılların dökülmesi, daha sonra bu tabakanın üzerine topraklı hafriyatın boşaltılmasına başlanılmalıdır.

3. Topraklı hafriyatın, çöplerin ve benzeri artıkların suya dolgu malzemesi olarak dökülmesine izin vermemek,

4. Dolgu işleminin en kısa sürede tamamlanması,

5. Dolgu işleminin suyun akıntısını engellemeyecek biçimde şekillendirilmesi

6. Derin kıyılarda örneğin yol genişliği veya iskele yapımlarında dolgunun deniz dibine çakılan kazıklar üzerine çelik betonla yapılması, Şekil 8, Şekil 12

7. Rıhtımın, kordon kıyısının denize dik inen duvarlarla sınırlandırılmaması, Genelde kordon duvarı dolgunun kuru iç kesiminde yapılmalıdır, Şekil 13.

8. Denizin dibine dik inen kordon duvarların önüne çekik su seviyesine kadar iri kaya parçalarının dökülmesi. Bu yöntemle kayalar arasında ve üzerinde bir çok mikro organizmanın yosunun ve canlının barınması mümkün olurken, kordon duvarını döven sert dalgaların şiddeti azaltılmış kordon duvarının ömrü de uzatılmış olur, . Şekil 12

9. Dolgu işlemi için hazırlanan projenin ilgili makamlar tarafından onaylı olması, Dolgu işlemi kıyı yerel yönetimlerin keyfine bırakılmamalıdır.

6. Sonuçlar

· Deniz kıyıları her geçen gün farklı şekillerle kirletilerek deniz ekosistemini kendi kendini yenilenmeyecek, onarılmayacak derecede tahribat ediliyor. Bazı limanlarda, hatta büyük körfezlerde deniz kirliliği ciddi boyutlara ulaşmıştır. Buraların deniz suyunda bırakın yüzmeyi, balık avlamayı; sahil şeritlerinde gezinmek, kordondaki banklarda dinlenmek, güneşlenmek bile denizden yayılan pis kokulardan, denizde yüzen lağımsı atıklardan, çöplerden, sümüksü mikroplu iğrenç yosunlardan mümkün olmuyor.

· Deniz kirliğin önemli nedenleri ve etkenleri bu çalışmada sıralanmıştır. Denizlerin eski temizliğine kavuşması için bu nedenler ve etkenler ortadan kaldırılması gerekir. Bu yapılmadıkça yürütülen mali külfetli projeler istenileni veremeyeceklerdir.

· Deniz ekosisteminin bozulmasının nedenlerinden biri, kıyıların gelişigüzel topraksı hafriyatla, çöplerle v. b. artıklarla doldurulmasıdır. Kıyı dolgu işlemiyle deniz ekosistemine verilen zararın farkında ve bilincinde değillerdir. Her sedyen evvel kumlu, taşlı, kayalıklı kıyılarda yaşam ortamı bulan canlı arıtma tesisleri de yok edilmektedir. Deniz suyuna karışan toprak yayılarak daha sonrada denizin dibine çökerek deniz içindeki canlı ve bitkilerin havasızlıktan boğulmalarına sebebiyet verdiği göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle kıyı dolgu islerinde topraksı hafriyat yasaklanmalıdır. Bu çalışmada doğaya en az zarar veren kıyı dolgu teknikleri önerilmiştir.

· KIYI YEREL YÖNETİMLER, (BİLHASSA TURİSTİK SAHİLLERDE)
KIYILARI DOLDURULARAK YEŞİL SAHA, GENİŞ YOLLAR AÇACAKLARINA;
- BELDELERİNİN KANALİZASYON VE ARITMA SİSTEMLERİNE AĞIRLIK VERSİNLER,
- TOPLU TAŞIMACILIKTA YAŞANILAN PROBLEMLERLE İLGİLENSİNLER.

* DENİZİN TAMAMEN ÇÖKERTİLMESİ İLE YANİ EKOSİSTEM DENGESİNİN BERBAT EDİLMESİ İLE; O BELDELERİN TURİSTİK ÇEKİCİLİĞİ VE DOLAYISIYLA ÖNEMLİ GELİRLERİ, İŞ SAHALARI YOK OLACAKTIR.
DENİZ SUYUNUN BERRAKLIĞI, İÇİNDEKİ YAŞAM, SU ÜRÜNLERİ, KOYLARIN TEMİZLİĞİ, DOĞAL GÜZELLİĞİ
BU BELDELERİ İLGİ ÇEKİCİ YAPTIĞI UNUTULMAMALIDIR.
VE BU DOĞAL GÜZELLİKLER KORUNMALIDIR.

Şekiller :